Əfşan Yusifqızı




İnsan olmaq mövzusu insanlıq fəlsəfəsinin mərkəzində duran ən mürəkkəb və eyni zamanda ən sadə anlayışdır. Göstərilən mətn, insanlığı yalnız bioloji və sosial mövcudluqdan ayıraraq, onun mənəvi və ruhi ölçülərinə fokuslanır. İnsan olmaq sadəcə yaşamaq deyil; insanlıq həm də hiss etmək, düşünmək, vicdan sahibi olmaq, mərhəmət göstərmək və ətrafına müsbət təsir etməkdir. Şeirin başlanğıcı insanlığı kainatın böyük sirri kimi təqdim etməsi, insanın yalnız fiziki varlıq olmadığını, maddənin və görünən dünyanın sərhədlərini aşan bir ruh və mənəviyyat sahibi olduğunu vurğulayır. Burada insan, görünənlə deyil, görünməyənlə yaşamağı bacaran varlıq kimi təsvir olunur ki, bu da onu digər canlılardan fərqləndirir. Şeir boyunca insanlığın ölçüsünün var-dövlət, şöhrət və ya sosial mövqeylə ölçülməyəcəyi vurğulanır. İnsanlıq, kiçik, amma mənalı hərəkətlərdə – bir baxışda, bir söz və ya bir təbəssümdə gizlidir. Buradan belə nəticə çıxır ki, insanlıq keyfiyyətidir, mövqeyi və ya materal imkanları ilə deyil, əxlaqi davranışları ilə ölçülür. Bu baxımdan müəllif Əfşan Yusifqızı insan olmağın məsuliyyətini ön plana çəkir. İnsan olmaq yalnız yaşamaq deyil, yaşadığın hər anın mənasını dərk etmək, hər addımının nəticəsini daşımaq və daxili eqonu, qorxuları və mənfi duyğuları idarə edə bilmək deməkdir.
Şeirin mühüm bir hissəsi insanlığın sınaqlarla sınanması konseptinə həsr olunub. Burada həyat sınaqları – var-dövlət, yoxsulluq, tərif, təhqir kimi müxtəlif formalarda təqdim olunur. İnsan olan, bu sınaqlardan heç biri onu əsl mənliyindən ayıra bilməz. Yıxılanda yenidən qalxmaq, ağlayanda təbəssüm tapmaq, vicdanını qoruyaraq ətrafdakı saxtalıqlara, yalanlara və ədalətsizliklərə qarşı özünü itirməmək, insanlığın əsl əlamətidir. Təhlilin bir başqa vacib istiqaməti mərhəmət və bağışlama anlayışıdır. İnsan olmaq, yalnız fiziki və sosial yardım göstərmək deyil, həm də ruhani səviyyədə kiminsə yaxşılığı üçün dua etmək, bağışlamağı bilmək və qəlbdəki kinləri əridə bilmək deməkdir. Əfşan Yusifqızı bağışlamağı zəiflik kimi deyil, gücün ən nəcib forması kimi təqdim edir ki, bu da insanlıq anlayışını əxlaqi və ruhi aspektlərlə birləşdirir. İnsanlığın təməli, başqalarının dərdini bölüşmək, onlara dəstək olmaq, ümid vermək və təvazökar şəkildə yaşamaqla qurulur. Bu davranışlar yalnız fərdi xoşbəxtlik yaratmır, həm də cəmiyyətin harmoniyasını gücləndirir. Mətnin bir başqa mühüm aspekti, insan olmağın sevgi ilə bağlılığıdır. İnsan sevgisiz yaşaya bilməz və sevgi yalnız fərdi deyil, bütün canlılara, təbiətə və dünyaya yönəldikdə insanlıq tam mənasında təzahür edir. Buradan çıxan nəticə odur ki, insan olmaq dünyanı sevmək və insanları, canlıları, ətraf mühiti qorumaq məsuliyyətini daşımaqdır. Sevgi, mərhəmət, vicdan və təvazökarlıq insanlığın əsas sütunlarını təşkil edir. Şeirin sonunda vurğulanan fikir isə insan olmağın yalnız bir ad olmadığını, əksinə ömür boyu sübut edilməli bir dəyər olduğunu göstərir. İnsanlıq, hərəkət, davranış, mərhəmət, ədalət və vicdanla ölçülür. Bir insanı həqiqətən insana çevirən onun əməlləri və başqalarına verdiyi dəyərdir. Əgər bir insan dünyadan gedərkən heç kim tərəfindən tanınmasa da, kimsənin göz yaşını sildiyi, kimsəyə zərər vermədiyi və kiminsə xeyrinə dua etdiyi üçün rahat gedirsə, o zaman o, əsl insan olmuşdur. Bu da onu göstərir ki, insan olmaq yalnız fiziki mövcudluq deyil, həm də mənəvi, ruhi və əxlaqi bir missiyadır. Nəticə olaraq, şeir insan olmağı sadəcə yaşamaqdan fərqləndirərək, onu ömürlük bir sınaq, vicdan və mərhəmət yolu kimi təqdim edir. İnsan olmaq – sadəcə nəfəs almaq və danışmaq deyil; bu, başqalarını düşünmək, sevgi və mərhəmət göstərmək, vicdanı qorumaq, bağışlamağı bilmək, mənliyi saxlamaq və dünyaya yaxşılıq qatmaqdır. İnsan doğulur, amma insan kimi qalmaq, insanlıqla yaşamaq, ətrafına işıq və sevgi yaymaq böyük bir imtahandır. Bu səbəbdən insan olmaq həm əbədi bir öyrənmə prosesidir, həm də dünyanın ən böyük sənəti və ən dəyərli əmanətidir.
Uğurlar olsun həmişə!

✍ Sevil Azadqızı
Azərbaycan dill və ədəbiyyatı müəllimi.
Filoloq. Ədəbi təhlil-tənqidçi. Şair.
08.10.2025